Dạy Nghe Nói tại nhà: Thuyết Tâm Trí là gì?

Dạy Nghe Nói tại nhà với áp dụng Thuyết Tâm Trí (hay gọi tắt là ToM – Theory of Mind).

Đối với trẻ khiếm thính, ToM có thể là thách thức trẻ làm chủ mà không cần hỗ trợ. Trong bài đăng trên blog này, chúng tôi sẽ chỉ cho bạn cách bạn có thể làm việc với ToM của con khi đọc truyện cùng nhau

Thuyết Tâm Trí là gì?

Thuyết Tâm Trí là khả năng hiểu suy nghĩ, quan điểm, niềm tin và cảm xúc của riêng mình và nhận biết những người khác cũng có suy nghĩ, quan điểm, niềm tin và cảm xúc có thể khác với chúng ta. Thuyết Tâm Trí là khả năng “đặt mình vào  người khác” và hiểu quan điểm của họ

Tại sao Thuyết Tâm Trí lại quan trọng?

ToM giúp trẻ trờ thành một người giao tiếp thành công và thiết lập mối quan hệ vững mạnh với người khác…

• ToM cho phép chúng ta xác định quan điểm, động lực, mong muốn, suy nghĩ và niềm tin của người khác và cách chúng ta thể hiện quan điểm của mình.
• Nó rất quan trọng cho sự phát triển tình cảm và xã hội của con bạn. Có một sự hiểu biết về tâm trí của trẻ và của người khác đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng tình bạn và các mối quan hệ.
• ToM giúp trẻ giao tiếp hiệu quả bằng cách sử dụng các kỹ năng như thấu hiểu (đồng cảm), thuyết phục, suy luận, kết luận, phê phán, cộng tác và hiểu các câu chuyện và văn bản.
• ToM làm cho các cuộc trò chuyện trở nên dễ dàng hơn bằng cách cho phép con bạn dự đoán những gì người nghe đã biết, những gì trẻ có thể cần biết, cách trẻ phản ứng và những gì nên nói tiếp theo.

Những kỹ năng ToM này được ‘thêu dệt’ trong suốt quá trình giao tiếp hằng ngày của chúng ta với người khác. Trẻ thường nắm bắt những kỹ năng này và ngôn ngữ đi cùng, bằng cách nghe lỏm người khác sử dụng ngôn ngữ nhiều lần, trong các bối cảnh và cuộc trò chuyện khác nhau. Trẻ bị mất thính giác có thể gặp khó khăn trong việc nghe lỏm các cuộc hội thoại xung quanh. Điều này có nghĩa là trẻ có thể ít tiếp xúc với các tình huống sử dụng ToM dẫn đến việc phát triển các kỹ năng ToM có thể bị ảnh hưởng.

Làm thế nào tôi giúp con với Thuyết Tâm Trí?

Đọc sách với con là một cách tuyệt vời để nói về quan điểm, cảm xúc và niềm tin của người khác. Điều này sẽ giúp con bạn biết rằng suy nghĩ của chúng có thể khác với suy nghĩ của người khác. Trong video này, bạn sẽ thấy mẹ của Mia đang đọc truyện với Mia. Cô cho con gái nhiều cơ hội để nghe suy nghĩ và cảm nhận của các nhân vật trong câu chuyện như thế nào. Mẹ Mia đọc các dòng chữ trên trang sách, nhưng cô cũng kèm giải thích suy nghĩ và dự đoán của mình về nhân vật; suy nghĩ, cảm xúc và gợi ý ra những gì nhân vật có thể nói. Cô ấy sử dụng những từ mô tả suy nghĩ và cảm xúc, ví dụ như Mẹ nghĩ và các thuật ngữ về trạng thái tự nhiên, chẳng hạn như anh ấy đói bụng.

Những hoạt động nào chúng ta có thể làm với trẻ nhỏ?

• Thêm các từ cảm xúc như phấn khích, khó chịu, xấu hổ, sốc và lo lắng để mô tả cảm xúc của bạn và những nhân vật trong câu chuyện. Điều này sẽ giúp con bạn xác định cảm xúc của chính mình và của người khác. Nói về lý do tại sao các nhân vật có thể cảm thấy như vậy.
• Sử dụng các giọng điệu khác nhau để cho thấy cảm xúc của nhân vật, giúp con bạn hiểu cảm giác của họ.
• Nói về thời gian bạn cảm thấy một cảm xúc đặc biệt nào đó hoặc bạn sẽ cảm thấy thế nào nếu bạn là nhân vật trong câu chuyện. Điều này sẽ giúp con bạn đặt mình vào tâm trạng nhân vật.
• Thêm các từ chỉ trạng thái tinh thần như biết, nghĩ, thích, muốn, hy vọng và đoán để mô tả suy nghĩ của bạn và của các nhân vật. Điều này sẽ giúp con bạn hiểu rằng những người khác nhau có suy nghĩ và sở thích khác nhau.
• Nói về lý do tại sao các nhân vật có thể suy nghĩ những điều chắc chắn và dự đoán những gì họ sẽ làm tiếp theo. Điều này sẽ giúp con bạn hiểu rằng những người khác nhau có suy nghĩ khác nhau và mọi hành động của con người dựa trên suy nghĩ của họ.

Những hoạt động nào chúng ta có thể làm với trẻ lớn hơn?

Khi đọc cùng trẻ lớn, bạn sẽ có thể thêm ngôn ngữ phức tạp hơn và có những cuộc trò chuyện sâu sắc hơn với con về suy nghĩ, quan điểm, động cơ và cảm xúc của các nhân vật.

• Thêm các từ cảm xúc phức tạp hơn như tức tối, ghen tị, đau khổ, hoảng sợ, nhẹ nhõm và kinh hoàng để mô tả cảm xúc của bạn và những nhân vật trong câu chuyện. Nói về lý do tại sao các nhân vật có thể cảm thấy như vậy.
• Thêm các từ trạng thái tinh thần phức tạp hơn như nhớ, quên, tưởng tượng, thích, ước và tin để mô tả suy nghĩ của bạn và của các nhân vật. Điều này sẽ giúp con bạn hiểu rằng những người khác nhau có suy nghĩ và sở thích khác nhau.
• Nói về động cơ của các nhân vật, tại sao họ có thể nghĩ về những điều chắc chắn và dự đoán những gì họ sẽ làm tiếp theo. Điều này sẽ giúp con bạn hiểu rằng những người khác nhau có suy nghĩ khác nhau và mọi hành động của con người dựa trên suy nghĩ của họ.
• Nói chuyện với con của bạn về lý do tại sao các nhân vật hành động theo những cách nhất định trong câu chuyện. Ví dụ: “Tại sao con sói lại hóa trang thành bà ngoại trong Cô bé quàng khăn đỏ?”
• Nói về những gì các nhân vật có thể làm để khắc phục một vấn đề trong câu chuyện hoặc những gì bạn sẽ làm khác đi nếu bạn ở đó. Điều này sẽ giúp con bạn hiểu rằng những người khác nhau hành động theo những cách khác nhau theo suy nghĩ và quan điểm của họ, và có thể có một số cách khác nhau để phản ứng với tình huống.
• Nói về một thời gian mà bạn đã cảm thấy cách một nhân vật trong câu chuyện đã làm, hoặc bạn sẽ cảm thấy thế nào nếu bạn là nhân vật trong câu chuyện.

Việt hóa bởi Võ Như Ngọc